W Polsce istnieje 2478 gmin, które są podstawowymi  jednostkami samorządu terytorialnego. Możemy wyróżnić 1548 gmin wiejskich, 628 gmin miejsko-wiejskich oraz 302 gminy miejskie, w tym 66 stanowi jednocześnie miasta na prawach powiatu. Artykułem o podstawowej jednostce samorządu rozpoczynamy nasz cykl „poznaj samorząd”.

Istnienie gminy reguluje Konstytucja RP z 1997 roku.

Gmina ma osobowość prawną. Władzę gminy stanowi rada gminy wybierana w wyborach powszechnych i bezpośrednich na okres 4 lat. Rada gminy jest organem prawodawczym i kontrolny. W czasie sesji rada podejmuje uchwały, które stanowią prawo na danym obszarze. Uchwala budżet gminy, wysokości podatków i opłat, decyduje o majątku gminy. Rada gminy może również powołać komisję (spośród radnych) stałą lub doraźną.

Wójtowie stanowią władzę wykonawczą w gminach wiejskich, burmistrzowie w gminach miejsko-wiejskich i miejskich. Natomiast  prezydenci odpowiadają za duże gminy miejskie. Odpowiadają za prowadzenie polityki finansowej i realizację budżetu gminy. Przedstawiciele władzy wykonawczej w gminach są wybierani w wyborach bezpośrednich.  Kontrolę nad organem wykonawczym sprawuje rada gminy, powołując komisję rewizyjną.

Działania gminy

Do głównych zadań gminy zalicza się wszelkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Zadania nadane ustawowo określane są jako na własne, natomiast te przydzielone przez władze państwowe to zlecone.

Zadania własne czyli zadania publiczne wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego, które mają zaspokoić potrzeb wspólnoty samorządowej. Dzielimy na :

• obowiązkowe – gmina musi obligatoryjnie je realizować, w budżecie muszą być zapewnione środki na ich wykonanie. Wynika to z obowiązku realizowania podstawowych świadczeń publicznych.
• fakultatywne – dodatkowe świadczenia, możliwe do zrealizowania prze gminę w zależności od posiadanych środków w budżecie jak również wynikające z własnych potrzeb (samodzielnie na własną odpowiedzialność z własnego budżetu).

Zadania własne dotyczą:

• nadzoru nad gminnymi drogami, ulicami, mostami, placami oraz organizacji ruchu drogowego,
• planowania przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej,
• dostarczania wody i wodociągów, kanalizacji, odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadków komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,
• organizacji i finansowania oświetlenia dróg i miejsc publicznych znajdujących się na terenie gminy,
• gminnego transportu zbiorowego,
• planowaniem i zarządzaniem gminnym budownictwem mieszkaniowym,
• ochrony zdrowia,
• organizacji pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych,
• edukacji publicznej,
• zarządzania kulturą, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,
• kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,
• zarządzania targowiskami i halami targowymi,
• organizacją zieleni i zadrzewień w gminie,
• administracji cmentarzy gminnych,
• zapewnienia porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego,
• administracji i zarządzania gminnymi obiektami i urządzeniami użyteczności publicznej oraz obiektami w administracyjnych,
• prowadzenia polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej,
• promowaniem idei samorządowej,
• promocji gminy,
• prowadzenia dialogu z organizacjami pozarządowymi,
• współdziałania ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.

Zadania zlecone

Określone są poprzez potrzeby państwa ustawowo zlecone do wykonania jednostkom samorządu terytorialnego. Wynikają z regulacji ustawowych, jak również przekazywane są dzięki porozumieniom między jednostką samorządu terytorialnego a administracją rządową.

Poprzez głosowanie w wyborach samorządowych oraz w referendum lokalnym mieszkańcy gminy uczestniczą w sprawowaniu władzy na terenie swojej gminy lub za pośrednictwem organów gminy.

Redakcja RzeczpospolitaSamorządna.pl